Hz. Muhammed ve Evrensel Mesaji

Burada calismamizi hazirlarken basvurdugumuz kaynaklar ve takip ettigimiz metot hakkinda, ayrintiya girmeksizin, ana hatlariyla bilgi vermek istiyoruz. Kaynaklarimizin basinda Kuran-i Kerim gelmektedir. Hz. Peygamberin hayati, Kuran-i Kerimden bagimsiz düsünülemez. Onda Peygamberimiz dönemindeki savaslar, antlasmalar, yahudilerle, hristiyanlarla, münafiklarla ve bedevlerle iliskiler, hicret, Hz. Peygamberin hayati ve esleri, beser yönü, peygamberligi, yetki ve sorumluluklari, kendisine yönelik uyarilar, teselliler vb. konularda bol miktarda bilgiler yer almaktadir. O nedenle kaynaklarimizin basinda Kuran-i Kerime yer verdik. Cünkü Vakid ve Ibn Hisam gibi en eski siyer müellifleri bile bu hususu ihmal etmemisler, kitaplarinda pek cok olayin ve özellikle gazvelerin Kuran-i Kerime yansimasi konusuna özel bölümler ayirmislardir. Biz de bir konuyu ele alirken Kuran-i Kerimin o konuyla ilgili ayet veya srelerinden genis ölcüde faydalandik. Cogu zaman ayetlerin tam meali yerine ifade ettigi anlami vermeyi tercih ettik.
Ikinci temel kaynagimiz hadis külliyatidir. Bu kitaplarda Hz. Peygamberin hayatinin ve kisiliginin tüm yönleriyle ilgili olan, hatta siyer-megaz ve genel tarih kitaplarinda bulunmayan bilgiler yer almaktadir. Hadisleri kullanirken de metnin tam cevirisi yerine cogu defa ifade ettigi anlami vermeyi tercih ettigimizi burada belirtmek istiyoruz.
Kuran-i Kerim ve hadis kitaplarinin disinda en eski siyer-megaz kitaplariyla, genel tarih kitaplarinin ilgili bölümleri baslica kaynaklarimizi olusturmaktadir. Bu arada, en eski sre müelliflerinden Msa b. Ukbenin eserinden istifade eden Ibn Abdilber, Ibn Seyyidinnas ve ayni zamanda olaylari mükemmel bir sekilde tasvir eden Makrz gibi muahhar müelliflerin siyerle ilgili kitaplarindan istifade etmeyi de ihmal etmedik. Bu kaynaklar önemlidir. Cünkü Msa b. Ukbenin kitabi adi gecen müellifler tarafindan kullanilmis, ancak daha sonra kaybolmustur.
Ayrica, klasik kaynaklarimizdaki bilgilerin günümüzle baglantisini daha iyi kurabilmek amaciyla, Ali Izzetbegovic ve Cabir gibi yakin tarihimizin ünlü düsünürlerinin degerlendirmelerini de gözardi etmedik. Bu arada, son zamanlarda Hz. Peygamberin hayatini veya hayatinin ve sahsiyetinin cesitli yönlerini ele alan kiymetli arastirmalar yapildigini da belirtmek gerekir. Bu sahadaki kiymetli tebligleri ihtiva eden Türkiye Diyanet Vakfinin düzenledigi Kutlu Dogum Sempozyumlarini ve Ebed Risalet Sempozyumunu burada örnek olarak hatirlatmak isteriz. Ayrica Mevlana Sibl ve Muhammed Hamidullah gibi ciddi arastirmacilarin eserlerini ve bu arada farkli bakis acilarini yansitmak amaciyla Hz. Muhammed s.a.s. hakkinda Bati literatüründe yer alan arastirmalari ihmal etmedik. Bu eserleri kullanirken gerekli gördügümüz durumlarda okuyucuyu aydinlatmak amaciyla atifta bulundugumuz arastirmalar hakkindaki kanaatimizi dipnotlarda kisaca verdik. Keza, özellikle bazi kisimlari kaleme alirken, cagdas yazarlarin konumuzla ilgili görüslerini de dikkate aldik. Calismamizi bir tartismalar dizisi haline getirmek istemedik. O nedenle cagdas siyer yazarlarinin eserlerinde gördügümüz ve bizce hatali olan hususlara cevap yetistirmek gibi bir hedefimiz olmamistir.
Kaynaklarimiz hakkinda bu kisa bilgiyi verdikten sonra calismada takip ettigimiz metotla ilgili olarak da bazi aciklamalarda bulunmak istiyoruz. Hedefimiz Hz. Peygamberin hayatini, faaliyetlerini ve örnek alinmasi gereken kisiligini ortaya koymaktir. Ancak, Kuran-i Kerim, hadis kitaplari ve Islam tarihinin ilk kaynaklarindaki gercek peygamber tasviri ile, tarihin seyri icinde, zamanla halkin muhayyilesini besleyen, özellikle bazi edeb eserlerdeki peygamber anlayisi arasinda cidd farklar bulundugu bir hakikattir. Ikinci grupta yer alan mesela Ahmed Mürsid Efendinin ö. 1761 Ahmediyye adli eseri ve Muhammed Bcanin Muhammediyye gibi bazi kitaplarin, halktaki peygamber sevgisini gelistirmeye yönelik olumlu katkisindan bahsedilebilir. Ancak, adi gecen eserlerde oldugu gibi, bu tür kitaplarda, uydurma hadis mecmualarinda bile bulunmayan ve Hz. Peygamberin sahih sünnetiyle tamamen celisen rivayetler de yer almaktadir. Uydurma rivayetlerin ya da zaman icerisinde yasayan kültürün bir parcasi haline dönüsen edeb tasvirlerin, gercek hayatin ve örnek alinabilecek davranislarin yerini almamasi gerektigi aciktir. Bu tür rivayetlerin zaman zaman ana kaynaklarda da yer aldigini belirtmek gerekir.
Kaynaklarda zaman zaman Hz. Peygambere beser üstü vasiflar yükleyen, onun sahsini ve hayatini insanüstü özelliklerle süslemeye calisan rivayetler yer almaktadir. Oysa bu rivayetler Peygamberi tanima bakimindan elverisli olmadigi gibi, hem tarih gerceklere uygunluk ve hem de rivayet kritigi acisindan dogru degildir. Arastirmamizda, cidd bulmadigimiz bu tür rivayetlere yer vermemeye calistik. Kuran-i Kerimi, Hz. Peygamberin hayatini ve ahlak kisiligini bir bütünlük icerisinde dikkate alarak bunlara ters düsen rivayetleri kullanmadik. Hurafeden ve efsaneden arinmis duru bir metin hazirlamaya gayret ettik.
Olaylari dogru bir sekilde tespit etmeye calistik. Her seyden önce calismamizi, genel kabul gören, dogru ve saglam kabul ettigimiz rivayetleri esas alarak hazirladik. Okuyucunun kaynaga müracaatini kolaylastirmak amaciyla konuyla ilgili bilgileri aldigimiz yerleri dipnotta verdik. Dipnotlarda cok sayida, bazen yirmi veya otuz kadar kaynagi kaydetmek mümkün olmakla beraber, calismamizi bir dipnot yigini haline getirmemek icin, konu hakkinda genis ve doyurucu bilgi veren en eski iki veya üc temel kaynagin, sayet varsa bir veya iki arastirmanin adini kaydetmekle yetindik. Bununla birlikte, faydalandigimiz kaynaklarin tümünü Bibliyografyada vermeyi ihmal etmedik. Eger ele aldigimiz olayla ilgili ikinci derecede saglam olabilecegine ihtimal verdigimiz bilgiler varsa, bunlari gerekli gördügümüz durumlarda dipnotta kaynagini göstermek suretiyle metinde kaydettik.
Yine gerekli gördügümüz yerlerde rivayetler ve olaylar üzerinde yapmis oldugumuz tahlilleri kaydetmenin kitabin hacmini artiracagini ve okuyucuyu yoracagini düsünerek, tercih ettigimiz bilgileri vermekle yetindik. Bir baska ifade il