Europa na peryferiach: Średniowieczny system-świat w latach 1250-1350 (BIBLIOTEKA HISTORYCZNA)

Janet L. Abu-Lughod (ur. 1928) nalezy do grupy amerykanskich uczonych, ktorzy w swej pracy naukowej, podjeli sie badania zagadnien teorii tzw. systemow-swiatow. Autorka w swej analizie, dowodzi, ze juz w trzynastym wieku, a scislej mowiac na przestrzeni stulecia (1250-1350), na obszarze Eurazji, funkcjonowal, formujacy sie od jedenastego wieku, przednowozytny "swiatowy system" wymiany handlowej, ktory obejmowal swym zasiegiem trzy wysoko rozwiniete kregi cywilizacyjne: chrzescijanska Europe Zachodnia, islamski Bliski Wschod oraz Daleki Wschod (wraz z subkontynentem indyjskim). Opierajac sie na skrupulatnej analizie poziomu rozwoju cywilizacyjnego wspomnianych trzech kregow cywilizacyjnych, J. L. Abu-Lughod, odrzucajac europocentryczne poglady zachodniej historiografii, dochodzi do wniosku, ze Europa, w opisywanym przez nia przednowozytnym eurazjatyckim systemie gospodarczym, bynajmniej nie odgrywala wiodacej roli cywilizacyjnej, stanowiac w nim obszar o raczej peryferyjnym znaczeniu. Co wiecej, w jej opinii, cywilizacja europejska, uzyskana w XVI w. hegemonie, zawdzieczala nie tyle przypisywanym jej inherentnym czynnikom wzrostu (takim jak nadzwyczajna skala akumulacji kapitalu, wyjatkowy charakter form organizacyjnych gospodarki wczesnokapitalistycznej, zaawansowanie w rozwoju technologicznym itd.), ile zjawisku, ktore okreslila ona mianem "upadku Wschodu" ( fall of the East). Pod pojeciem tym kryje sie caly splot czynnikow (takich jak epidemia czarnej smierci, rozpad imperium mongolskiego, wycofanie sie po 1435 r. floty chinskiej z Oceanu Indyjskiego), ktore stanowiac czynniki dezintegrujace sredniowieczny system-swiat, wplynely na uksztaltowanie sie w dobie wielkich odkryc geograficznych sytuacji ulatwiajacej lub wrecz umozliwiajacej Europejczykom narzucenie swej supremacji, funkcjonujacym nadal w tej epoce podsystemom gospodarczym Wschodu, ktore wczesniej tworzyly sredniowieczny, euroazjatycki system wymiany handlowej.

(Od redakcji)